جهان در سال‌۲۰۲۴ تنش‌های بسیاری خواهد داشت. جلد آخرین شماره مجله اکونومیست به‌وضوح از تیره‏‏‏‏‌تر‌شدن وضعیت جهان و احتمال ظهور دوباره ترامپیسم در آمریکا حکایت دارد ،اما داستان تنها این نیست. در بخش‌های مختلف چالش‌های بسیاری پیش‏‏‏‏‌روی صنعتگران است و در صدر آنها، مساله تامین مواد اولیه معدنی قرار دارد. معدن به‌عنوان پایه‏‏‏‏‌ای‏‏‏‏‌ترین بخش از فعالیت صنعتی، برای بسیاری از صنایع حکم یک پشتیبان امن را دارد اما ظاهرا وضعیت در سال‌۲۰۲۴ برای بازار کامودیتی‏‏‏‏‌های معدنی بسیار متغیر است و معدن‌کاران بزرگ این حوزه و کشورهای مهم در فعالیت معدنی سال‌سختی را پیش‌رو دارند. گزارش تازه موسسه مشاوره «ارنست ‌اند یانگ» نشان می‌دهد سه بحران بزرگ پیش‏‏‏‏‌روی بخش معدن است: بحران نخست نحوه تحقق توسعه‌پایدار و اهداف مرتبط با آن است. بحران دوم مساله سرمایه‌گذاری است که به معدن برای پوشش نیازهای جدید جهان قوت می‌بخشد. بحران سوم نیز مساله امنیت سایبری در گذار به معدن‌کاری دیجیتال و هوشمند است.

شواهد نظرسنجی ارنست‌اند یانگ گویای افزایش سرعت تغییرات در بخش معدن در کنار اهمیت روزافزون معدن‌کاری پایدار است؛ در واقع ذی‌نفعان بخش معدن اعم از سیاستگذاران دولتی یا خریداران مواد معدنی بر لزوم تعهد بخش معدن به گذار انرژی و اهداف توسعه‌پایدار تاکید دارند.  در بررسی اخیر ارنست‌اند یانگ، یک نکته بسیار روشن وجود دارد. اینکه معدن‌کاران در سال‌۲۰۲۴ با محیط عملیاتی پیچیده‌‌‌‌‌تری مواجه خواهند شد. چالش‌ها بسیار زیاد خواهند بود، اما انعطاف‌‌‌‌‌پذیری و خلاقیت این بخش در تاریخ ثابت‌‌‌‌‌شده‌ و ممکن است کلید نجات اقتصاد جهان باشد. این موسسه انتظار دارد که طی ۱۲ ماه آینده شاهد نوآوری، همکاری و چابکی بیشتری در بخش معدن باشد چراکه شرکت‌های معدنی و فعالان صنعت فلزات از تغییرات مثبت استقبال می‌کنند.

در نگاه اول، رتبه‌‌‌‌‌بندی ریسک‌ها و فرصت‌های تجاری برتر در معدن و فلزات در سال‌۲۰۲۴ با دو سال‌گذشته تفاوت چندانی ندارد، اما درحالی‌که برخی از مسائل به‌ویژه «مساله پایداری» و نیز «دریافت مجوز سرمایه‌گذاری برای فعالیت‌های جدید» به‌وضوح به چالش‌های بلندمدت تبدیل شده‌اند، برخی از دیگر موارد منعکس‌‌‌‌‌کننده چالش‌های جدید بخش معدن هستند. به‌طور دقیق‌تر، معدن‌کاران برتر جهان کماکان به پیشرفت در طیف وسیعی از اهداف آب‌و‌هوایی که با هدف مهار تغییرات آب‌و‌هوایی رخ می‌دهد ادامه می‌دهند اما این تلاش مکفی نیست. در عین‌حال تمایل برای سرمایه‌گذاری و دریافت مجوز جهت فعالیت در پروژه‌های پرریسک و خطر به‌رغم تداوم، اندک است؛ این در حالی است که بخش معدن برای افزایش فعالیت‌ها وتولید بیشتر تحت‌فشار بازیگران متعددی در زنجیره تامین است. گزارش ارنست‌اند یانگ تایید می‌کند تمایل بخش معدن به مقوله پایداری و اقتصاد سبز، به جلب توجه بیشتر سرمایه‌گذاران و جامعه منجر شده‌است. به‌طور کلی استفاده بهتر از منابع و تمرکز بر تاثیر مثبت فعالیت‌های پایداری مرتبط با تحقق خالص صفرکربن می‌تواند به برآورده‌کردن انتظارات از بخش معدن کمک کند. با این‌حال تا نقطه مطلوب و پاکسازی کامل کربن از اقتصاد جهان راه بسیار است.

همزمان با این وضعیت، مشخص است که سرمایه‌گذاری در بخش معدن به کندی افزایش می‌‌‌‌‌یابد، هرچند بخش معدن در تلاش است تا با توسعه پهنه‌‌‌‌‌های مختلف، مواد مورد‌نیاز گذار انرژی و تامین تقاضای فزاینده برای مواد معدنی موردنیاز جهان را تامین کند. این افزایش فعالیت، نیاز به دیجیتالی‌کردن فرآیندها را شدت داده و چالش امنیت سایبری را ایجاد‌کرده است. با افزایش سرعت تحول دیجیتال در بخش معدن در سراسر جهان، امنیت سایبری در حال تبدیل‌شدن به یک موضوع جدی در بین معدن‌کاران است.  این دیدگاه باعث‌شده تا تمرکز سرمایه‌گذاران از کسب سود صرف و تحقق اهداف کوتاه‌‌‌‌‌مدت بر بازده بلندمدت تغییر کند که این موضوع، اهمیت تبدیل وضع موجود به ثبات در خلق ارزش‌افزوده آتی به یک هدف راهبردی در بخش معدن را نشان می‌دهد. چنین رویکردی از درک اهداف خالص صفر ۲۰۵۰ در بخش معدن و بازتعریف افق‌‌‌‌‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت حکایت دارد. این موضوع البته چالش‌هایی  هم دارد. برای نمونه فشار تورمی کنونی توسعه فناوری را تسریع کرده و کمک‌کرده تا استخراج‌کنندگان معدنی بر ابزارهای دیجیتالی به‌جای فعالیت‌های معمول و سنتی تمرکز کنند. از این منظر تورم گرچه اثر منفی بر بخش معدن داشته، اما عامل نهانی رشد بهره‌‌‌‌‌وری شده‌است

البته که رشد سرعت تحولات دیجیتال روی امنیت سایبری و اهمیت دوچندان آن اثرگذار بوده‌ که امسال در رتبه‌بندی جدید است. محدودیت‌های عرضه، کاتالیزوری برای درنظرگرفتن اصول اقتصاد دایره‌‌‌‌‌ای است، با توجه به اینکه معدن‌کاران بیشتر از به حداقل رساندن ضایعات آگاه هستند، فشار ناشی از رشد شدید هزینه نیروی کار و انرژی در سال‌های اخیر در این نمودار قابل‌دسترس است. به‌جز این هزینه‌های فزاینده، امروزه خطرات بسیار پیچیده، به هم مرتبط و متعددی بخش معدن را تهدید می‌کنند و از آنجا که بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند، نیازمند توجه معدن‌کاران هستند. مدیران معدنی در این‌باره معتقدند که نسبت به گذشته درک بهتری از مسائل پایداری دارند؛ اما هنوز هم نمی‌توانند به یکباره به همه زمینه‌‌‌‌‌ها رسیدگی کنند یا همه پیچیدگی‌ها را درک کنند. با پیچیده‌‌‌‌‌تر‌شدن و مرتبط‌‌‌‌‌تر‌شدن مسائل پایداری و معدن‌کاری، پرداختن به آنها نیازمند رویکردی است که فراتر از رعایت مقررات و کنترل هزینه‌ها به حل جامع مسائل فکر ‌‌‌‌‌کند. براین مبنا رهبران معدنی به سطح تازه‌‌‌‌‌ای از اطمینان نیاز دارند؛ یعنی در نتیجه سرمایه‌گذاری در یک حوزه، میل دارند به‌جای ایجاد مشکلات متعدد در جای جای جامعه، ارزش واقعی و بهبودی مطلوب حاصل کنند. در این وضعیت، برنامه‌‌‌‌‌ریزی عمیق می‌تواند به هدایت اولویت‌‌‌‌‌بندی، شناسایی معاوضه‌‌‌‌‌های بالقوه و کمک به استخراج‌‌‌‌‌کنندگان در ایجاد تاثیر مثبت واقعی و بلندمدت کمک کند.

معدن‌کاران در ۲۰۲۴ با چه دشواری‌‌‌‌‌هایی روبه‌رو هستند؟

امروز ه که شرکت‌ها با مسائل متعددی از مدیریت آب گرفته تا زنجیره‌های تامین اخلاقی و بسته‌شدن معدن توسط دولت دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بررسی تصویری که معدن‌کاران از سال‌۲۰۲۴ در ذهن دارند، جالب است. چهل و یک‌درصد از معدن‌کارن در بررسی ارنست‌اند یانگ گفته‌‌‌‌‌اند که اولویت آنها در حوزه معدن‌کاری دیجیتال، ایجاد بستری برای ردیابی و تحقق اهداف و معیارهای توسعه‌پایدار است. برای جلوگیری از اشتباهات قبلی و استفاده بهینه از منابع، معدن‌کاران به دید بهتری از مسائل نیاز دارند که داده‌های توسعه‌پایدار اگر باکیفیت بالا باشند و مورد‌استفاده قرار گیرند، بر رشد کیفیت حاکمیت و کنترل قوی بر معدن برای اطمینان از طراحی و اجرای فرآیندهای مناسب اثرگذار خواهند بود. ایجاد اعتماد و بیان ارزش می‌تواند برندهای این بخش را متحول کند. وقتی اعتماد به یک مساله جدی برای بخش معدن تبدیل شود، شفافیت به عنصری کلیدی بدل شده و چالش‌ها قابل‌رصد و قابل‌حل می‌شوند. استخراج‌‌‌‌‌کنندگان معدنی باید در بیان ارزش غیرمالی فعالیت‌های‌‌‌‌‌شان که برای جوامع و ذی‌نفعان فوائدی را به ارمغان می‌آورد، شفاف باشند.

این رویکرد موجب می‌شود تا فراتر از برآورده‌کردن انتظارات معمول مالی، بهترین عملکرد خود را به‌جای بگذارند. ایجاد و برقراری ارتباط موثر با همه کسانی که از فعالیت معدنی اثر می‌پذیرند، بینشی است نوین و بزرگ‌‌‌‌‌تر از میراثی که به‌عنوان ثروت مالی شناخته می‌شود و گاه حتی فراتر از زندگی افراد به‌جای می‌ماند. حرکت در این مسیر می‌تواند تعهد اجتماعی یک شرکت را نشان دهد. موضوع بعدی سرمایه است. مسابقه امروز جنگ تزریق سرمایه عظیم به بخش معدن و استخراج فلزات در راستای نیاز جهان و پاسخگویی به تقاضای روبه‌رشد برای مواد معدنی و فلزات حیاتی موثر بر مقوله گذار انرژی است. از مهم‌ترین مواد موثر بر این روند، مس، لیتیوم و نیکل هستند. نتایج پژوهش ارنست‌اند یانگ نشان می‌دهد تا ۳۱ژوئیه ۲۰۲۳، سرمایه جذب‌شده چه از طریق بدهی و حقوق صاحبان سهام و چه در قالب تزریق منابع مالی در سال‌جاری ثابت مانده و از ۱۷۸‌میلیارد دلار در مدت مشابه در سال ۲۰۲۱ به ۱۸۳‌میلیارد دلار در سال‌۲۰۲۲ رسیده‌است. به‌نظر می‌رسد که سرمایه‌ها به‌جای حل‌کردن چالش مواد موردنیاز زنجیره جهانی تامین که در حال‌حاضر یک ریسک مهم برای همه جهان است، به سمت بازارهای دیگر در حرکت است. البته معادن و پروژه‌های آهن و فولاد، طلا و زغال‌سنگ همچنان بیشترین سرمایه را جذب می‌کنند، اما سرمایه‌گذاری در نیکل و لیتیوم هم نسبتا در حال افزایش است. بودجه‌اکتشاف گرچه به‌صورت جزئی اما در حال افزایش است و ایالات‌متحده، کانادا و استرالیا مهم‌ترین مقاصدی هستند که سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند، به دلیل رتبه‌بندی اعتباری بهتر و ریسک کمتر به آنجا بروند. جالب اینکه میانگین بازده سهامداران در این سرمایه‌گذاری‌ها برمبنای داده‌هایی که توسط ۳۰معدن‌کار بزرگ جهان ارائه شده، طی سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ حدود ۲۲‌درصد افزایش یافته‌است.  در بخش دیگر، مساله مجوزها مهم بوده و نیازمند رسیدگی است.

 ۶۴درصد پاسخ‌‌‌‌‌دهندگان اعلام کرده‌اند مساله رعایت استانداردهای پایدار در جوامع موضوعی جدی است و تعامل فعال با جوامع برای درک خواسته‌‌‌‌‌های آنها و سپس ارائه کمک مورد‌نیاز آنها می‌تواند به رفع چالش‌ها کمک کند. به‌طور کلی نیز معدن‌کارانی که ارتباطی باز و نزدیک با رهبران جوامع محلی دارند، کارمندان بسیار فعالی بوده و اعتصابات کمتری دارند. دیگر معضل جدی، چالش کاهش آلایندگی است. تغییر آب و هوا یک مساله پیچیده برای معدن‌کاران است: آنها باید مواد معدنی را برای روند گذار جهانی انرژی فراهم کنند و در عین‌حال انتشار گازهای گلخانه‌ای (GHG) را نیز کاهش دهند.

در سالیان اخیر ابتکاراتی نظیر خالص صفر کربن در سراسر جهان در حال پیشرفت بوده‌است، اگرچه برخی از پاسخ‌‌‌‌‌دهندگان به‌نظرسنجی ارنست‌اند یانگ، گویای چالش‌هایی در دستیابی به اهداف آب‌و‌هوایی است. این گروه عنوان کرده‌اند؛ گرچه معدن‌کاران در حال ایجاد اکوسیستم‌‌‌‌‌ها و مشارکت برای توسعه آن دسته از نوآوری‌‌‌‌‌های تکنولوژیکی هستند که می‌تواند عامل کربن‌‌‌‌‌زدایی باشد اما هنوز تا نقطه مطلوب راه هست. حمایت دولت و کاهش هزینه مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر باعث رشد قراردادهای انرژی‌های تجدیدپذیر و سرمایه‌گذاری در تولید انرژی خورشیدی یا بادی می‌شود. بسیاری از معدن‌کاران برای کربن‌‌‌‌‌زدایی و کمک به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌ای به برق سبز روی‌آورده‌‌‌‌‌اند، اما اغلب آنها به سختی می‌توانند به برق سبز در مقیاس بزرگ دسترسی داشته باشند که خود چالش بزرگی برای کاهش نرخ انتشار آلاینده در بخش معدن است.

 در بخش دیجیتالی‌شدن و نوآوری معدنی نیز مسائل جدی وجود دارد. امروز بسیاری از رهبران معدنی بر روی افزایش سرمایه‌گذاری برای مدیریت داده‌ها و فناوری تاکید می‌کنند. تقاضا در سراسر جهان برای راه‌حل‌‌‌‌‌های دیجیتال که به کاهش هزینه‌ها و بهبود بهره‌‌‌‌‌وری، یا افزایش ایمنی و تحقق پایداری در کسب‌وکارها کمک کند، به‌شدت بالا رفته‌است. پاسخ‌دهندگان نظرسنجی ارنست‌اند یانگ اغلب از پتانسیل هوش‌مصنوعی مولد هیجان‌‌‌‌‌زده هستند و در حال بررسی سایر فناوری‌های جدید، به‌ویژه آنهایی هستند که می‌توانند بازیافت مواد معدنی را بهینه کنند. بسیاری به‌دنبال همکاری و مشارکت بیشتر برای کمک به‌سرعت‌بخشیدن به تحول و هدایت نوآوری در این بخش هستند. با این‌حال هنوز معادن اغلب مناطق جهان را به شیوه قدیمی مدیریت می‌کنند. البته تورم فزاینده و ترس از شدت‌گرفتن آن عامل تقویت نوآوری است. شواهد موجود می‌گوید فعلا تورم در حال کاهش است اما هزینه‌های معدن‌کاری، به‌ویژه در دو‌فقره انرژی و نیروی کار همچنان بالاست. تا همین اواخر، قیمت‌های بالاتر کالاها از حاشیه سود فعالیت معدنی حمایت می‌کرد، اما این رقم اکنون به ارقام سال‌۲۰۱۹ نزدیک‌تر است و ما شاهد برخی شواهد از استرس در زنجیره تامین ناشی از کاهش میل به تولید و فروش مواد اولیه معدنی هستیم. این موضوع تهدیدی جدی در مقابل پاسخ مناسب به نیاز جهانی به مواد معدنی مورد استعمال در گذار انرژی است. ریسک‌های ژئوپلیتیک هم هنوز پابرجا هستند. رقابت برای مواد معدنی و فلزات مورد‌نیاز برای گذار انرژی طیف جدیدی از مشوق‌‌‌‌‌ها و محدودیت‌های دولتی را برانگیخته و تنش امنیتی-سیاسی بین کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده مواد معدنی را بالا برده است.

همان‌طور که کشورها به سمت تشویق سرمایه‌گذاری در معدن در نیمکره‌غربی (از جمله از طریق قانون کاهش تورم ایالات‌متحده (IRA) و قانون مواد معدنی حیاتی اتحادیه اروپا) حرکت می‌کنند، معدن‌کاران باید به اندازه کافی چابک باشند تا ضمن مدیریت ریسک مداخله دولت، از فرصت‌های جدید بهره ببرند. ملی‌‌‌‌‌سازی منابع و مالیات‌‌‌‌‌ها، حق امتیازها و محدودیت‌های بیشتر به این معناست که استخراج‌‌‌‌‌کنندگان باید منتظر شرایط عملیاتی سخت‌‌‌‌‌تر در برخی کشورها باشند. مکزیک اخیرا معادن لیتیوم خود را ملی کرده و موجی از این دست، در حال پا گرفتن در جهان است. در جهانی با این سطح از تغییرات، معدن‌کاران با چالش فزاینده نیاز به سرمایه و تطبیق مدل‌های کسب‌وکار خود روبه‌رو هستند، ضمن اینکه در عین ورود به این روند باید به حفظ نظم تولید و افزایش بازده بپردازند. تجزیه و تحلیل ارنست‌اند یانگ نشان می‌دهد که بیشتر شرکت‌ها بر روی تمام زنجیره و کل فعالیت‌های معدنی اعم از اکتشاف، استخراج و پردازش تمرکز کرده‌اند تا اطمینان حاصل کنند که در آتیه، بازدهی آنها قوی باقی خواهد ماند و می‌توانند سرمایه‌گذاری بیشتر را با پایداری مالی، جهش فناوری از خلال بهبود مدل‌های تجاری جدید تضمین کند.

به‌طور کلی پایداری محرک بزرگ نوآوری است. به گفته بسیاری از مدیرانی که در این نظرسنجی مورد بررسی قرارگرفته‌‌‌‌‌اند، مواد معدنی سبز آینده کسب‌وکار معدنی هستند. شرکت‌هایی که روی استارت‌آپ‌های فعال در ذخیره‌سازی انرژی، ساخت باتری‌ها، تولید هیدروژن یا رویکردهای مبتنی بر اقتصاد چرخه‌ای سرمایه‌گذاری می‌کنند، برنده بازی هستند.

منبع: دنیای اقتصاد